όλα τα τεύχη



Το σημείωμα της έκδοσης

Συλλογικός Κατάλογος Δημοσίων Βιβλιοθηκών (Ιανουάριος 2003 - Ιούνιος 2004)

Νέες προοπτικές επικοινωνίας και συνεργασίας στις Δημόσιες Βιβλιοθήκες

Ο θησαυρός Ελληνικών Όρων

Υποστήριξη της Εκπαιδευτικής Πράξης από τις Κινητές Βιβλιοθήκες: τι θα γίνει μέχρι σήμερα στο πλαίσιο του ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ...

Χρήσιμες Διευθύνσεις στο Διαδίκτυο
 


Τεύχος 2, Οκτώβριος 2004
(έγχρωμη έκδοση, 5,5 ΜΒ),
(ασπρόμαυρη έκδοση, 2,9 ΜΒ)

"Οι Δημόσιες Βιβλιοθήκες...Κινούνται», τεύχος 2, Οκτώβριος 2004: Τετράμηνη έκδοση του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης/ΕΙΕ που πραγματοποιείται στο πλαίσιο του έργου ««Υποστήριξη της εκπαιδευτικής πράξης από τις κινητές βιβλιοθήκες» -Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης και Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΕΠΕΑΕΚ II ), Γ' ΚΠΣ, το οποίο συγχρηματοδοτείται κατά 75% από την Ευρωπαϊκή Ένωση-Ευρωπαϊκό Κοινοτικό Ταμείο και κατά 25% από το Ελληνικό Δημόσιο".

 

Νέες προοπτικές επικοινωνίας και συνεργασίας στις Δημόσιες Βιβλιοθήκες

Οι υπηρεσίες που παρέχουν οι Δημόσιες Βιβλιοθήκες ακολουθούν μια συνεχώς ανοδική τάση τα τελευταία χρόνια. Σημαντικό ρόλο έχει διαδραματίσει η συνεχώς αυξανόμενη αυτοματοποίηση των βιβλιοθηκών. Το καταλογογραφημένο υλικό των βιβλιοθηκών αποτελεί πλέον ένα μεγάλο μέρος του συνολικού υλικού των συλλογών τους. Ταυτόχρονα, η καταλογογράφηση αρχίζει να αποκτά συνέπεια και να χρησιμοποιεί όλο και περισσότερο κοινά πρότυπα και εργαλεία.

Η ανάπτυξη των δικτύων συνοδεύεται από μια παράλληλη αύξηση του αριθμού των βιβλιοθηκών που διαθέτουν τους καταλόγους τους στο Διαδίκτυο. Αυτή η αύξηση θέτει καταρχήν το πρόβλημα της ταυτόχρονης πρόσβασης στους καταλόγους των βιβλιοθηκών. Η χρήση κοινών προτύπων καθιστά δυνατή την επίλυση του παραπάνω προβλήματος. Το πρωτόκολλο επικοινωνίας Z39.50, σε συνδυασμό με την εσωτερική διάταξη των δεδομένων σε μορφή MARC, επιτρέπει μια πρώτη ουσιαστική απόπειρα για την ταυτόχρονη πρόσβαση. Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης, αξιοποιώντας τα παραπάνω, προχώρησε στη δημιουργία της "ΑΡΓΩ". Πρόκειται για ένα διαδικτυακό περιβάλλον, το οποίο παρέχει στους χρήστες τη δυνατότητα για ταυτόχρονη πρόσβαση σε βιβλιοθήκες και πηγές πληροφόρησης. Μέσω της σελίδας http://argo.ekt.gr όλοι μπορούν να κάνουν αναζήτηση σε καταλόγους βιβλιοθηκών από όλο τον κόσμο και την Ελλάδα, που διατίθενται στο Διαδίκτυο. Σε αυτές τις βιβλιοθήκες συμπεριλαμβάνονται και οι Δημόσιες Βιβλιοθήκες.

Τα πλεονεκτήματα αυτού του περιβάλλοντος είναι προφανή. Καταρχήν, επιτρέπει πρόσβαση στους καταλόγους των βιβλιοθηκών ανεξάρτητα από τη χωροταξική θέση του χρήστη. Το μόνο που απαιτείται είναι ένας υπολογιστής με πρόσβαση στο Διαδίκτυο και εγκατεστημένο ένα web browser. Επίσης, είναι καθοριστικής σημασίας για το χρήστη το ότι μπορεί να απευθύνεται σε πολλές βιβλιοθήκες ταυτόχρονα με μία μόνο ερώτηση. Έτσι, δεν είναι απαραίτητο να επισκεφθεί το φυσικό χώρο ή το δικτυακό τόπο κάθε μεμονωμένης βιβλιοθήκης και να χρησιμοποιήσει το εκάστοτε σύστημα για να αναζητήσει κάτι. Εκτός από τη σχετική οικονομία χρόνου που επιτυγχάνεται, επιπλέον δεν απαιτείται εξοικείωση με πολλά διαφορετικά περιβάλλοντα εργασίας. Η διαδικασία της αναζήτησης απλουστεύεται ουσιαστικά.

Στα παραπάνω προστίθενται και μια σειρά από λειτουργίες, οι οποίες παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον και ανοίγουν νέους ορίζοντες για τις βιβλιοθήκες. Καταρχήν, μέσω της διαδικασίας ταυτόχρονης πρόσβασης ενισχύονται σημαντικά οι δυνατότητες της καταλογογράφησης. Οι βιβλιοθήκες έχουν τη δυνατότητα να εντοπίσουν ένα μεγάλο μέρος "έτοιμων" εγγραφών για το μη καταλογογραφημένο υλικό τους, τις οποίες μπορούν να αποθηκεύσουν και να εισαγάγουν στο σύστημα αυτοματισμού τους. Έτσι, το κόστος της καταλογογράφησης μειώνεται και παράλληλα αυξάνεται η συμβατότητα των βιβλιογραφικών δεδομένων των βιβλιοθηκών. Aρα, επιτυγχάνεται γρηγορότερη ανάπτυξη των τοπικών καταλόγων και, κατ' επέκταση, ανατροφοδότηση του εικονικού συλλογικού καταλόγου με περισσότερες εγγραφές. Με άλλα λόγια, μειώνεται σημαντικά ο χρόνος για την καταλογογράφηση των τεκμηρίων για τα οποία χρησιμοποιήθηκαν έτοιμες εγγραφές (copy cataloguing). Συγχρόνως, ο διαθέσιμος χρόνος θα μπορεί να επενδυθεί στην καταλογράφηση υλικού, το οποίο δεν περιέχεται στον εικονικό συλλογικό κατάλογο. Αυτό συνεπάγεται αύξηση της παρακαταθήκης των έτοιμων εγγραφών για χρήση από άλλες βιβλιοθήκες.

Για να είναι όμως ουσιαστική η ταυτόχρονη αναζήτηση, επιβάλλεται η - κατά το δυνατόν - χρήση κοινών εργαλείων (π.χ. AACR, κοινά Αρχεία Καθιερωμένων Αποδόσεων) με συνέπεια. Στο πλαίσιο ενός κατανεμημένου περιβάλλοντος πρόσβασης οι εμπλεκόμενες βιβλιοθήκες αποκτούν σημαντικό μερίδιο ευθύνης για το τελικό αποτέλεσμα. Η μέχρι τώρα εμπειρία σχετίζονταν μόνο με συλλογικούς καταλόγους, όπου την κύρια ευθύνη του αποτελέσματος είχε ο δημιουργός του συλλογικού, ενώ οι υπόλοιποι συμμετέχοντες απλώς έστελναν τις εγγραφές. Στο πλαίσιο όμως ενός εικονικού συλλογικού καταλόγου, ο οποίος αποτελείται από επιμέρους αυτόνομους καταλόγους το μερίδιο ευθύνης βαραίνει εξίσου όλους τους συμμετέχοντες. Η ποιότητα του τελικού αποτελέσματος καθορίζεται από το επίπεδο συνεργασίας των εμπλεκομένων, εν προκειμένω των Δημοσίων Βιβλιοθηκών.

Όμως, η γνωστοποίηση του υλικού που διαθέτει η κάθε βιβλιοθήκη δημιουργεί αυτόματα και την ανάγκη για πρόσβαση στο υλικό και όχι μόνο στην περιγραφή του (μεταδεδομένα). Ενδεχομένως ένα μικρό τμήμα αυτού του υλικού να ψηφιοποιηθεί, και έτσι οι χρήστες να μπορούν να έχουν άμεση πρόσβαση μέσω του διαδικτύου. Το μεγαλύτερο όμως μέρος του υλικού θα εξακολουθεί να είναι διαθέσιμο μόνο στο χώρο της βιβλιοθήκης και η μόνη πραγματοποιήσιμη λύση για την πρόσβαση σε αυτό από απομακρυσμένους χρήστες, μη μέλη της βιβλιοθήκης, είναι ο διαδανεισμός. Η διάθεση των καταλόγων στο Διαδίκτυο ανοίγει το δρόμο στις βιβλιοθήκες ώστε να αναπτύξουν και υπηρεσίες διαδανεισμού. Αφού η περιγραφή του υλικού που έχει στην κατοχή της η κάθε βιβλιοθήκη είναι, στον ένα ή τον άλλο βαθμό, διαθέσιμη προς τον κάθε ενδιαφερόμενο, είναι λογική η αίτηση για απόκτηση αυτού του υλικού. Αν θεωρήσουμε ως δεδομένο ότι η βιβλιοθήκη δεν αποστέλλει υλικό σε μη μέλη της, είναι αναγκαία μια πολιτική διαδανεισμού. Με αυτό τον τρόπο, κάθε μέλος μίας βιβλιοθήκης μπορεί να αποκτήσει πρόσβαση και στο υλικό των υπολοίπων. Η βιβλιοθήκη στην οποία είναι μέλος ο χρήστης θα κάνει αίτηση για διαδανεισμό στη βιβλιοθήκη που διαθέτει το τεκμήριο και στην ουσία η πρώτη βιβλιοθήκη θα λειτουργήσει ως διαμεσολαβητής, ώστε το τεκμήριο να καταλήξει στον παραλήπτη.

Από όλα τα παραπάνω, γίνεται σαφές πως οι βιβλιοθήκες δεν περιορίζονται από τους τέσσερις τοίχους που περιβάλλουν το κτήριο στο οποίο στεγάζονται. Δίπλα στις παραδοσιακές υπηρεσίες που παρείχαν, αναπτύσσονται σιγά σιγά νέες δυνατότητες, αλλά και νέες απαιτήσεις. Το νέο περιβάλλον παρέχει προοπτικές αλλά και αναδεικνύει κενά στην επικοινωνία και τη συνεργασία. Η ανάπτυξη των Δημόσιων Βιβλιοθηκών εξαρτάται, σε μεγάλο βαθμό, από τη μεταξύ τους συνεργασία για την αξιοποίηση των νέων δυνατοτήτων και την παράλληλη μείωση των κενών επικοινωνίας.

Μανόλης Πεπονάκης,
 Τμήμα Ανάπτυξης ΑΒΕΚΤ
 Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης

Copyright © ΕΚΤ (800x600)