|
Εθνικό Κέντρο
Τεκμηρίωσης & Ανοικτή Πρόσβαση
Στόχος η ενίσχυση της εθνικής υποδομής για την
έρευνα
Το Εθνικό Κέντρο
Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ), ο εθνικός φορέας για την
τεκμηρίωση, την πληροφόρηση και την υποστήριξη σε
θέματα έρευνας, επιστήμης και τεχνολογίας,
παρακολουθεί στενά τις διεθνείς εξελίξεις στον τομέα
της Ανοικτής Πρόσβασης. Ήταν ο πρώτος ελληνικός
φορέας, ο οποίος -ήδη, από το 2003- υπέγραψε τη
Διακήρυξη του Βερολίνου για την Ανοικτή Πρόσβαση στη
Γνώση των Θετικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών και,
έκτοτε, υποστηρίζει όλες τις πρωτοβουλίες της
Κίνησης για την Ανοικτή Πρόσβαση.
Με στόχο την ενίσχυση της
εθνικής υποδομής για την έρευνα και τη διαμόρφωση
περιβάλλοντος ελεύθερης διάθεσης περιεχομένου
επιστήμης και πολιτισμού, το ΕΚΤ έχει αναλάβει ήδη
σημαντικές πρωτοβουλίες στην Ελλάδα και αναπτύσσει
υποδομές (στη βάση ανοικτού λογισμικού), σε δύο
συνιστώσες:
Αποθετήρια
- Ήλιος - Αποθετήριο
Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (helios-eie.ekt.gr):
επιστημονικό και ερευνητικό υλικό του ΕΙΕ
(άρθρα, βιβλία, αρχεία ήχου και εικόνας, κ.ά.)
σε ψηφιακή μορφή. Επιτρέπει πλοήγηση στις
συλλογές και εξειδικευμένες αναζητήσεις,
πρόσβαση σε πλήρη κείμενα επιστημονικού
περιεχομένου και δικτύωση με διεθνή αποθετήρια.
- Πανδέκτης - Θεματικό
Αποθετήριο Ανθρωπιστικών Επιστημών
(pandektis.ekt.gr): ψηφιακός θησαυρός πρωτογενών
τεκμηρίων ελληνικής ιστορίας και πολιτισμού
στους τομείς των ανθρωπιστικών επιστημών, της
ιστορίας και του πολιτισμού από τα ινστιτούτα
Νεοελληνικών Ερευνών, Βυζαντινών Ερευνών και
Ελληνικής και Ρωμαϊκής Αρχαιότητας, που
ψηφιοποιήθηκαν και διατίθενται online από το
Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης.
- Ασκληπιός - Θεματικό
Αποθετήριο Επιστημών Υγείας: επιστημονικό και
ερευνητικό υλικό στις επιστήμες υγείας, τη
βιολογία και τη βιοτεχνολογία.
- Εθνικό Αρχείο
Διδακτορικών Διατριβών (phdthesis.ekt.gr): η
ψηφιακή συλλογή του Εθνικού Αρχείου Διδακτορικών
Διατριβών που διατηρεί θεσμικά το ΕΚΤ.
Το Αποθετήριο Ηλιος (helios-eie.ekt.gr)
περιλαμβάνει σημαντικό υλικό των ερευνητικών
δραστηριοτήτων του ΕΙΕ, το οποίο έχει ψηφιοποιηθεί
και διατίθεται για πρώτη φορά στο Διαδίκτυο.
Ερευνητικά αποτελέσματα, δημοσιεύσεις σε διεθνή
περιοδικά, εργασίες ερευνητών, πρακτικά συνεδρίων,
βιβλία, εκπαιδευτικό υλικό, αρχεία ήχου και εικόνας
διατίθενται σε ένα πλήρως οργανωμένο περιβάλλον,
σύμφωνα με διεθνή πρότυπα. Σήμερα περιλαμβάνονται
3.820 εγγραφές, εκ των οποίων περισσότερες από 1.000
αφορούν δημοσιεύματα πλήρους κειμένου. Νέο
επιστημονικό υλικό προστίθεται συνεχώς, ενώ μετά τη
διευθέτηση θεμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας
αναμένεται να διατεθεί ελεύθερα μέσω του αποθετηρίου
το μεγαλύτερο μέρος των δημοσιευμάτων σε μορφή
πλήρους κειμένου.
Επιστημονικά Περιοδικά
- Βυζαντινά Σύμμεικτα
(www.byzsym.org): πρωτότυπες εργασίες και
βιβλιοκρισίες με αντικείμενο τις βυζαντινές
σπουδές. Διεθνές ηλεκτρονικό περιοδικό ανοικτής
πρόσβασης, που ακολουθεί τη διαδικασία
αξιολόγησης από κριτές, και εκδίδεται από το
ΕΚΤ. Την επιστημονική ευθύνη έχει το Ινστιτούτο
Βυζαντινών Ερευνών του ΕΙΕ.
- The Ηistorical
Review/La Revue Historique
(www.historicalreview.org): διεθνές περιοδικό
ανοικτής πρόσβασης, που εκδίδεται από το ΕΚΤ σε
συνεργασία με το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών
του ΕΙΕ, το οποίο ιδρύθηκε το 1960 με
αντικείμενο τη μελέτη του Νέου Ελληνισμού από
τον 15ο αιώνα ως τις μέρες μας.
- Τεκμήρια
(www.tekmeria.org): διεθνές περιοδικό ανοικτής
πρόσβασης, που εκδίδεται από το ΕΚΤ. Την
επιστημονική ευθύνη έχει το Ινστιτούτο Eλληνικής
και Ρωμαϊκής Αρχαιότητας, το νεότερο από τα τρία
ιστορικά ινστιτούτα του ΕΙΕ ιδρύθηκε το 1979
με στόχο τη δημιουργία πυρήνα συστηματικών
ερευνών γύρω από τη μελέτη της αρχαιότητας.
- Biobanking
(www.biobankingjournal.org): αντικείμενο του
περιοδικού, την επιστημονική ευθύνη του οποίου
έχουν έγκριτοι επιστήμονες του κλάδου, είναι η
κλινική έρευνα και τα ευρήματά της για νέες
εφαρμογές και ανακαλύψεις.
- Τετράδια Eργασίας
ΙΝΕ/ΕΙΕ (www.ine-notebooks.org): επιστημονική
περιοδική έκδοση, με τα ερευνητικά αποτελέσματα
του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Ερευνών του ΕΙΕ.
- Ενημερωτικό Δελτίο
ΙΝΕ/ΕΙΕ (www.ine-newsletter.org): περιοδική
έκδοση ενημέρωσης και επικοινωνίας του
Ινστιτούτου Νεοελληνικών Ερευνών του ΕΙΕ.
Τα ηλεκτρονικά επιστημονικά
περιοδικά ανοικτής πρόσβασης αποτελούν μετεξέλιξη
των έντυπων εκδόσεων τους, και εντάσσονται στο
πλαίσιο του εκδοτικού μηχανισμού που δημιούργησε το
ΕΚΤ για επιστημονικές ηλεκτρονικές εκδόσεις.
To EKT
αναπτύσσει και ενημερώνει, επίσης, τον νέο
δικτυακό τόπο
www.openaccess.gr, μια ενιαία πύλη με
όλες τις πληροφορίες για την Ανοικτή Πρόσβαση και
τις εθνικές και διεθνείς πολιτικές, χρήσιμες
διευθύνσεις σε ψηφιακές βιβλιοθήκες, αποθετήρια και
επιστημονικά περιοδικά, καθώς και νέα και εκδηλώσεις
στην Ελλάδα και τον κόσμο.
Τεχνολογικό υπόβαθρο
Περίπου 75% των
αποθετηρίων, διεθνώς, παρέχουν ένα περιβάλλον
εργασίας (interface), που χρησιμοποιεί το πρωτόκολλο
OAI-PMH. Η Πρωτοβουλία Ανοικτής Πρόσβασης αναπτύσσει
πρότυπα διαλειτουργικότητας, ώστε να διευκολύνει τη
διάθεση και ανταλλαγή των ψηφιακών πληροφοριών. Χάρη
σε αυτήν την πρωτοβουλία, οι επιστήμονες και οι
μελετητές δεν χρειάζεται πλέον να ψάχνουν χωριστά σε
κάθε αποθετήριο, για να βρουν τα στοιχεία που
θέλουν. Οι φορείς παροχής των υπηρεσιών συλλέγουν τα
μεταδεδομένα από τους προμηθευτές, τα επεξεργάζονται
και τα καθιστούν διαθέσιμα για αναζήτηση εκ μέρους
των ερευνητών. Σημειώνεται, εξάλλου, πως άμεση και
διαρκής ενημέρωση των χρηστών είναι δυνατή μέσω των
RSS και Atom.
Για την υλοποίηση των
αποθετηρίων του ΕΚΤ επιλέχθηκε η πλατφόρμα ανοικτού
λογισμικού DSpace, που αναπτύχθηκε από το ΜΙΤ και
υποστηρίζει περισσότερα από 300 αποθετήρια
παγκοσμίως. Το ΕΚΤ ανέπτυξε σημαντικές επεκτάσεις
του DSpace σε θέματα που αφορούν τη βελτίωση των
λειτουργιών αναζήτησης και ευρετηρίασης για την
ελληνική γλώσσα, τη διασύνδεση των τεκμηρίων, την
προσαρμοστική παρουσίαση τεκμηρίων, τον αυτόματο
ποιοτικό έλεγχο και την επεξεργασία των δεδομένων.
Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίστηκε η αναζήτηση,
πλοήγηση, ανάκτηση και μακροχρόνια διατήρηση των
τεκμηρίων, καθώς και η διαλειτουργικότητα με διεθνή
αποθετήρια και μηχανές αναζήτησης.
Για την έκδοση των
επιστημονικών περιοδικών ανοικτής πρόσβασης
χρησιμοποιήθηκε η πλατφόρμα ανοικτού κώδικα Open
Journal Systems (OJS), με κατάλληλη παραμετροποίηση
και επέκταση, ώστε να υποστηρίζονται οι
εξειδικευμένες ανάγκες κάθε περιοδικού σε ζητήματα
που αφορούν τις διαδικασίες έκδοσης, τις πολιτικές
διάθεσης του υλικού, τους τύπους δημοσιευμάτων, τον
εμπλουτισμό των σχημάτων μεταδεδομένων και τη
θεματική κατηγοριοποίηση του περιεχομένου. Η επιλογή
αυτή εξασφαλίζει ένα σταθερό περιβάλλον για
επιστημονικές εκδόσεις με βάση τις διεθνείς
πρακτικές.
Επίσης, στο πλαίσιο του
έργου αναπτύσσεται εφαρμογή για την ταχύτατη
πειραματική επεξεργασία μικροσυστοιχιών DNA με χρήση
τεχνολογιών πλέγματος (Grid) υψηλής υπολογιστικής
ισχύος (www.grissom.gr). Το έργο αυτό υλοποιείται σε
συνεργασία με το Ινστιτούτο Βιολογικών Ερευνών &
Βιοτεχνολογίας του ΕΙΕ και αποσκοπεί στην αξιοποίηση
ετερογενών και διεσπαρμένων γεωγραφικά βάσεων
ιατρικών και βιολογικών δεδομένων. Τα αποτελέσματα
του έργου θα αξιοποιηθούν από οργανισμούς υγείας και
βιομηχανίες με στόχο τη βελτίωση των παρεχόμενων
υπηρεσιών υγείας.
Εθνικό Πληροφοριακό
Σύστημα Έρευνας και Τεχνολογίας
Το έργο "Εθνικό
Πληροφοριακό Σύστημα Έρευνας και Τεχνολογίας (ΕΠΣ
Ε+Τ)" έχει βασικό στόχο την υλοποίηση εθνικής
υποδομής για την οργάνωση, τεκμηρίωση και διάχυση
ψηφιακού περιεχομένου για την έρευνα και τεχνολογία
(Ε&Τ). Εντάσσεται στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα
"Κοινωνία της Πληροφορίας", υλοποιείται από το ΕΚΤ
στο πλαίσιο της Ψηφιακής Ελλάδας
(www.psifiakiellada.gr) και συγχρηματοδοτείται κατά
80% από την Ευρωπαϊκή Ένωση - Ευρωπαϊκό Ταμείο
Περιφερειακής Ανάπτυξης και κατά 20% από το ελληνικό
Δημόσιο (επιχειρησιακό πρόγραμμα Κοινωνία της
Πληροφορίας, Γ' ΚΠΣ 2000-2006).
Το έργο απευθύνεται κυρίως
στην ελληνική και διεθνή ακαδημαϊκή και ερευνητική
κοινότητα, καθώς και στις ερευνητικές και
ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες, προσφέροντας ταυτόχρονα
οφέλη στον επιχειρηματικό κόσμο αλλά και στο ευρύ
κοινό (online πρόσβαση σε μεγάλο όγκο ψηφιακού
περιεχομένου και αύξηση της αναγνωσιμότητας της
ελληνικής επιστημονικής εκροής, μακροχρόνια
διατήρηση του ψηφιακού περιεχομένου, εξασφάλιση
διαλειτουργικότητας, εξοικονόμηση πόρων για τις
βιβλιοθήκες και τους ακαδημαϊκούς και ερευνητικούς
φορείς, κ.ά.).
Οι ανάγκες που κλήθηκε να
καλύψει το έργο αφορούν την ανάπτυξη και διάχυση
περιεχομένου Ε&Τ, την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων
της έρευνας με νέες μεθόδους επίδειξης και διάχυσης,
την αποτελεσματικότερη οργάνωση του περιεχομένου
μέσω εργαλείων προσαρμοσμένων στα ελληνικά δεδομένα
και την εφαρμογή διεθνών προτύπων και πρακτικών που
επιτρέπουν την ενιαία αναζήτηση. Το έργο ξεκίνησε το
2001 και η Γ' Φάση του ολοκληρώνεται τον Δεκέμβριο
του 2008.
Στην παρούσα, Γ' φάση,
βασικός στόχος είναι η ανάπτυξη εναλλακτικών
υποδομών για την συλλογή, οργάνωση και διάθεση
περιεχομένου έρευνας και τεχνολογίας. Πρόκειται για
μια οργανωμένη προσπάθεια με όραμα τη δημιουργία
υποδομών ανοικτής πρόσβασης στα επιστημονικά
αποτελέσματα που θα λειτουργούν σύμφωνα με τα διεθνή
πρότυπα και θα αποτελούν διαδραστικούς ψηφιακούς
χώρους διάδοσης της γνώσης, ανεξάρτητους από
γεωγραφικά σύνορα και τεχνικούς περιορισμούς.
Το ΕΚΤ με το έργο αυτό
συνεχίζει τον καθοριστικό ρόλο σε θέματα ψηφιακού
περιεχομένου και λειτουργεί ως κομβικό σημείο για τη
δημιουργία των απαραίτητων ζυμώσεων που θα αποφέρουν
αποτελέσματα προστιθέμενης αξίας για τον ευρύτερο
χώρο της Επιστήμης και της Τεχνολογίας.
|
