|
Copy Cataloguing
αξιοποιώντας έτοιμες εγγραφές
Εισαγωγή
Είναι κοινός τόπος
ότι ο κατάλογος της βιβλιοθήκης αποτελεί την πύλη για την πρόσβαση
στο υλικό της βιβλιοθήκης. Η ανάπτυξη του καταλόγου αποτελούσε
ανέκαθεν σημαντική προτεραιότητα για τις βιβλιοθήκες. Η μέχρι τώρα
μηχανοργάνωση δεν έλυσε τα προβλήματα αλλά αύξησε τις προσδοκίες. Η
διαδικασία της καταλογογράφησης με τη χρήση αυτοματοποιημένων
συστημάτων έγινε πολύ πιο περίπλοκη. Αρχισαν να καταχωρούνται νέες
πληροφορίες (π.χ. κωδικοποποιημένα δεδομένα), και αυτές που ήδη
καταχωρούνταν στα δελτία κατακερματίζονται σε πολλές υποδιαιρέσεις
(π.χ. τα πιθανά υποπεδία ενός τίτλου). Αυτό μπορεί να παρέχει πολύ
μεγαλύτερη ακρίβεια και έκταση της περιγραφής, ταυτόχρονα, όμως, την
καθιστά πιο δύσκολη. Για την ανάλυση και καταγραφή των πληροφοριών
που απαιτεί μία βιβλιογραφική εγγραφή χρειάζεται πάρα πολύς χρόνος
και αρκετά εξειδικευμένο προσωπικό.
Με δεδομένο ότι
πολλές βιβλιοθήκες ετοιμάζουν εγγραφές για το ίδιο τεκμήριο και ότι
η χρήση κοινών προτύπων και εργαλείων συμβάλλει ώστε οι εγγραφές
αυτές να είναι σχεδόν πανομοιότυπες, το ερώτημα που προκύπτει είναι:
"Γιατί κάθε βιβλιοθήκη να επαναλαμβάνει μια επίπονη εργασία η οποία
έχει ήδη γίνει από μια άλλη βιβλιοθήκη και μάλιστα με το ίδιο
αποτέλεσμα;" Συνεπώς, το ζητούμενο είναι η αξιοποίηση των ήδη
καταχωρημένων βιβλιογραφικών στοιχείων. Ένας τρόπος για αυτή την
αξιοποίηση είναι η πρακτική του "copy cataloguing".
Τι είναι το "copy
cataloguing"
Πρόκειται για την
υιοθέτηση μιας ήδη υπάρχουσας εγγραφής και την προσαρμογή της, ώστε
να περιλαμβάνει τα δεδομένα που απαιτεί η εκάστοτε βιβλιοθήκη. Αυτό
σημαίνει ότι υπάρχει μία βιβλιοθήκη που λειτουργεί ως πηγή και μία
άλλη που λειτουργεί ως δέκτης. Η σχέση, βέβαια, είναι αμφίδρομη. Για
κάποια άλλη εγγραφή η πηγή μπορεί να γίνει δέκτης και ο δέκτης πηγή.
Προϋποθέσεις
Το πρωταρχικό
ζητούμενο είναι κατά πόσο το ανά χείρας τεκμήριο έχει ήδη
καταλογογραφηθεί και πώς μπορεί να εντοπιστεί η αντίστοιχη
βιβλιογραφική εγγραφή. Πολύ σημαντικό, επίσης, είναι αν η
καταλογράφηση που έχει γίνει είναι σύμφωνη με την καταλογογράφηση
όπως την αντιλαμβάνεται η βιβλιοθήκη-δέκτης. Θα μπορούσε, κάλλιστα,
να έχει καταλογογραφήσει ένα ελληνικό έργο η Βιβλιοθήκη του
Κογκρέσου, αλλά ο μεταγραμματισμός που ακολουθεί για το ελληνικό
αλφάβητο μάλλον δεν διευκολύνει μια ελληνική βιβλιοθήκη!
Το επόμενο
σημαντικό θέμα είναι κατά πόσο η βιβλιοθήκη που έχει
καταλογογραφήσει το τεκμήριο είναι πρόθυμη να αποτελέσει πηγή σε μία
τέτοια διαδικασία (π.χ. δε διαθέτει τα δεδομένα της σε ISO 2709).
Και τέλος, κατά πόσο μπορεί το σύστημα της βιβλιοθήκης δέκτη να
ενσωματώσει την εγγραφή στη μορφή που διατίθεται από την άλλη
βιβλιοθήκη (π.χ. δεν καταλαβαίνει τους ελληνικούς χαρακτήρες).
Συνοψίζοντας, θα
μπορούσαμε να διατυπώσουμε τα παρακάτω ερωτήματα στα οποία θα πρέπει
να απαντήσει η βιβλιοθήκη δέκτης προκειμένου να εντάξει στον
κατάλογό της "έτοιμες εγγραφές".
- Υπάρχει κάπου
η βιβλιογραφική εγγραφή που περιγράφει το ανά χείρας τεκμήριο;
- Συμφωνεί η
βιβλιοθήκη-δέκτης με τα πρότυπα και τις πρακτικές της
βιβλιοθήκης-πηγής;
- Επιτρέπει η
συγκεκριμένη βιβλιοθήκη-πηγή την απόκτηση της εγγραφής;
- Το επιτρέπει απευθείας ;(π.χ. μέσω του δικού της ιστότοπου)
- Το επιτρέπει μέσω άλλης οδού; (π.χ. μέσω ενός Z client)
- Μπορεί το
σύστημα της βιβλιοθήκης δέκτη να ενσωματώσει την εγγραφή στη
μορφή που διατίθεται από τη βιβλιοθήκη-πηγή;
- Μήπως, στην περίπτωση που δεν μπορεί, υπάρχει κάποιο εργαλείο
μετατροπής το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί;
Περιγραφή της
διαδικασίας
Το σημείο εκκίνησης
είναι ο εντοπισμός της βιβλιογραφικής εγγραφής. Αυτό μπορεί να είναι
μία διαδικασία αρκετά χρονοβόρα και κάποιες φορές χωρίς αποτέλεσμα.
Σημαντική βοήθεια για τον περιορισμό του χρόνου αναζήτησης
προσφέρουν περιβάλλοντα που επιτρέπουν ταυτόχρονη πρόσβαση σε πολλές
πηγές. Με τον τρόπο αυτό ο χρήστης δεν ψάχνει τον κατάλογο μίας
βιβλιοθήκης αλλά ένα σύνολο καταλόγων βιβλιοθηκών συχρόνως. Είναι
πιθανό η βιβλιογραφική εγγραφή να εντοπιστεί σε πάνω από μία
βιβλιοθήκη-πηγή. Σε μια τέτοια περίπτωση η βιβλιοθήκη-δέκτης θα
πρέπει να διαλέξει εκείνη που βρίσκεται πιο κοντά στα δικά της
πρότυπα και πρακτικές.
Στη συνέχεια, θα
"κατεβάσει" και θα αποθηκεύσει την εγγραφή στον τοπικό δίσκο. Αυτό
σημαίνει ότι η εγγραφή υπάρχει στη βιβλιοθήκη, όμως δεν έχει ακόμη
ενσωματωθεί στο σύστημά της. Για να επιτευχθεί αυτό θα πρέπει να
είναι γνωστοί δύο παράμετροι: πρώτον η διάταξη των δεδομένων (UNIMARC,
MARC 21) και δεύτερον το σύνολο χαρακτήρων (UTF-8, ISO 5428, κτλ)
της εγγραφής.
Από οποιαδήποτε
πηγή και αν πάρει μια βιβλιοθήκη εγγραφές ένα είναι σίγουρο: οι
εγγραφές που θα πάρει χρειάζονται διορθώσεις-προσθήκες. Ακόμη και αν
όλα τα στοιχεία που χρειάζεται η βιβλιοθήκη-δέκτης είναι ίδια με
αυτά της βιβλιοθήκης-πηγής, ένα θα διαφέρει: ο αριθμός εισαγωγής. Οι
διορθώσεις αυτές θα μπορούσαν να γίνουν πριν την εισαγωγή των
εγγραφών (αν η βιβλιοθήκη έχει εργαλεία που το επιτρέπουν) ή μετά
την εισαγωγή, δηλαδή μετά την ενσωμάτωση της εγγραφής στο σύστημα
αυτοματισμού της βιβλιοθήκης-δέκτη. Εδώ θα πρέπει να αναφερθεί ότι
κατά την εισαγωγή της εγγραφής δεν συνηθίζεται να διαγράφονται
δεδομένα, παρά μόνο εκείνα τα οποία δίνουν λανθασμένες ή
συγκεχυμένες πληροφορίες.
Πώς και πότε
είναι αποτελεσματική η διαδικασία
Το σημείο κλειδί
για την αποτελεσματικότητα της διαδικασίας είναι η καταλογογράφηση
με βάση τα ίδια πρότυπα και εργαλεία. Η λίστα είναι πολύ μεγάλη και
περιλαμβάνει από τη διάταξη των εγγραφών (UNIMARC, MARC 21) μέχρι
κανόνες καταλογογράφησης, ταξινομικά συστήματα και αρχεία
καθιερωμένων αποδόσεων. Κεντρικό ρόλο κατέχει η μείωση των επιμέρους
παραδοχών και των πολλαπλών ερμηνειών προτύπων και εργαλείων.
Ενδεικτικά αναφέρεται η ποικιλία που απαντάται στον ταξινομικό
αριθμό που περιγράφει το ελληνικό μυθιστόρημα μεταξύ των βιβλιοθηκών
που ακολουθούν το Dewey.
Επίσης, σημαντική
είναι η διάθεση των καταλόγων στο Διαδίκτυο με δυνατότητα επιλογής
εγγραφών για αποθήκευση σε μορφή για εισαγωγή. Με άλλα λόγια, πρέπει
να διατίθεται η εγγραφή στο Διαδίκτυο και μάλιστα σε μια μορφή που
θα επιτρέπει στα συστήματα την περαιτέρω διαχείρισή της.
Πλεονεκτήματα
Η διαδικασία του "copy
cataloguing" παρέχει δύο σημαντικά πλεονεκτήματα. Σε ένα πρώτο
επίπεδο μειώνει το χρόνο της καταλογογράφησης ή ελευθερώνει χρόνο
για καλύτερη ποιότητα καταλογογράφησης. Σε ένα επόμενο επίπεδο
αυξάνει τη συμβατότητα μεταξύ των καταλόγων των βιβλιοθηκών, με
δεδομένο ότι πλέον η βιβλιοθήκη Α και η βιβλιοθήκη Β περιγράφουν με
τον ίδιο ακριβώς τρόπο το συγκεκριμένο τεκμήριο. ’λλωστε, αυτή η
αύξηση της συμβατότητας είναι ένα από τα ουσιαστικά ζητούμενα που
πρέπει να επιτευχθούν.
Γιατί είναι
σημαντικό το περιβάλλον πρόσβασης
"η Αργώ"
Το περιβάλλον
πρόσβασης "η Αργώ" (http://argo.ekt.gr) σχεδιάστηκε με στόχο να
συμβάλει στις διαδικασίες του "copy cataloguing". Οι τρόποι με τους
οποίους συμβάλλει αποτελεσματικά και καθιστά τη διαδικασία πολύ πιο
εύκολη είναι οι εξής:
-
Συγκεντρώνει μια
πληθώρα πηγών.
-
Επιτρέπει στο
χρήστη να υποβάλει ένα ερώτημα απευθυνόμενος ταυτόχρονα σε
διαφορετικές πηγές. Με αυτό τον τρόπο, αντιμετωπίζεται το θέμα
του εντοπισμού των πηγών και αποφεύγεται η πολλαπλή αναζήτηση
στη βιβλιογραφική βάση κάθε πηγής χωριστά.
-
Ομογενοποιεί το
αποτέλεσμα από πλευράς διάταξης δεδομένων. Ανεξάρτητα από το αν
η πηγή στέλνει τα δεδομένα σε UNIMARC ή σε MARC 21, "η Αργώ"
δίνει στο χρήστη ένα τελικό σύνολο που αποτελείται από έγκυρες
UNIMARC εγγραφές.
-
Ενοποιεί τα
δεδομένα από πλευράς συνόλου χαρακτήρων. Γνωρίζοντας το σύνολο
χαρακτήρων στο οποίο διαθέτει τα δεδομένα η κάθε πηγή, τα
μετατρέπει σε UNICODE (UTF-8). Για να διευκολύνει, όμως, και
τους χρήστες συστημάτων τα οποία δεν αναγνωρίζουν UTF-8, παρέχει
στο χρήστη τη δυνατότητα να επιλέξει κατά την αποθήκευση το
σύνολο χαρακτήρων που εξυπηρετεί το σύστημά του.
Μανόλης Πεπονάκης,
Τμήμα Ανάπτυξης ΑΒΕΚΤ
Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης
|
