Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ) - στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του ως συντονιστής του Ελληνικού Κέντρου Αναδιανομής Καινοτομίας και ως Εθνικό Σημείο Επαφής για το 5ο Πρόγραμμα Πλαίσιο Ερευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Ενωσης (Ε.Ε.) - διοργανώσε με επιτυχία, Συνάντηση Εργασίας με θέμα "Δικαιώματα Πνευματικής Ιδιοκτησίας σε Προγράμματα Ερευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης". Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Γραφείο Υποστήριξης για θέματα Δικαιωμάτων Πνευματικής και Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας (ΙPR-Helpdesk), την Τρίτη 16 Μαϊου 2000 στο Αμφιθέατρο του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, στην Αθήνα. 

Την εκδήλωση παρακολούθησαν περισσότερα από 200 άτομα, μέλη της πανεπιστημιακής και ερευνητικής κοινότητας, δικηγόροι, καθώς και εκπρόσωποι φορέων και εταιρειών του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. 

Σε χαιρετισμό του, ο Διευθυντής του ΕΚΤ, κ. Ευάγγελος Μπούμπουκας, αναφέρθηκε στη σημασία της κατοχύρωσης των Δικαιωμάτων Πνευματικής και Βιομηχανικής Iδιοκτησίας (ΔΠΒΙ), για την αποτελεσματική αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της έρευνας. 

Η εκπρόσωπος της Γενικής Γραμματείας Ερευνας και Τεχνολογίας, Προϊσταμένη Διεύθυνσης Τεχνολογικής Ανάπτυξης, κα Ευαγγελία Σοφούλη, τόνισε την ανάγκη ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης σε θέματα ΔΠΒΙ, όλων όσων εμπλέκονται στην αλυσίδα "έρευνα-καινοτομία-τεχνολογία-αγορά". 

Ο Γενικός Διευθυντής του Οργανισμού Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας (ΟΒΙ), κ. Κώστας Κόγιας, επεσήμανε την ανάγκη κατοχύρωσης και προστασίας των εφευρέσεων με διάφορους τίτλους προστασίας, ως το πρώτο βήμα για την αξιοποίησή τους (ο ΟΒΙ είναι ο αποκλειστικός φορέας στην Ελλάδα για τη νομική προστασία των αποτελεσμάτων της έρευνας). 

Οπως επισημάνθηκε από τους συμμετέχοντες εισηγητές, ο όρος "Διανοητική Ιδιοκτησία" (Ιntellectual Property) συμπεριλαμβάνει τόσο την Πνευματική Ιδιοκτησία (Copyright) και τα Συγγενικά Δικαιώματα, όσο και τη Βιομηχανική Ιδιοκτησία (Industrial Property), όπως Ευρεσιτεχνίες, Εμπορικά Σήματα και Βιομηχανικά Σχέδια. 

Παρουσίαση των δραστηριοτήτων του ΕΚΤ και του IPR-Helpdesk 

Στη συνέχεια, και μετά την παρουσίαση των δραστηριοτήτων του ΕΚΤ σε Προγράμματα Ερευνας & Τεχνολογικής Ανάπτυξης (Ελληνικό Κέντρο Αναδιανομής Καινοτομίας, Εθνικό Σημείο Επαφής για το 5ο Πρόγραμμα Πλαίσιο), από την κα Εύη Σαχίνη, Προϊσταμένη του Τμήματος Ανάπτυξης του ΕΚΤ, ακολούθησαν οι παρουσιάσεις των εκπροσώπων του IPR-Helpdesk. 

H Daniela Nolte, παρουσιάζοντας τις δραστηριότητες του Γραφείου, επεσήμανε τη μεγάλη ανταπόκριση Πανεπιστημίων, Ερευνητικών Κέντρων, Επιχειρήσεων και Δικηγόρων από όλη την Ευρώπη, στις υπηρεσίες που παρέχει το Γραφείο, ειδικά όσον αφορά θέματα ΔΠΒΙ που σχετίζονται με χρηματοδοτούμενα από την ΕΕ, έργα Ερευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης. Σε αυτό το θέμα επικεντρώθηκε και η επόμενη εισήγηση, της Laurence Dumoulin, η οποία αναφέρθηκε, μεταξύ άλλων, στις διαδικασίες και στους όρους σύναψης συμβολαίων σε μια κοινοπραξία, στη νομική ερμηνεία των συμβολαίων, κλπ. 

Προστασία των εφευρέσεων στα ΑΕΙ 

Ο Επ. Καθηγητής Μανώλης Σαμουηλίδης, από το Γραφείο Διαμεσολάβησης ΕΜΠ, επεσήμανε το γεγονός ότι η κατοχύρωση των εφευρέσεων στα Πανεπιστήμια, με Διπλώματα Ευρεσιτεχνίας, δίνει τη δυνατότητα για έρευνα κατά παραγγελία, για την παραχώρηση αδειών εκμετάλλευσης των εφευρέσεων που παράγονται στα Πανεπιστήμια, και για τη δημιουργία εταιρειών τεχνολογικής βάσης (spin off) με την έμμεση ή άμεση συμμετοχή των Πανεπιστημίων. Ετσι, οι επιχειρήσεις χρησιμοποιούν τις νέες τεχνολογίες, δημιουργούνται νέες (παραγωγικές) θέσεις εργασίας και υπάρχουν αυξημένες δυνατότητες οικονομικής ανταμοιβής των ερευνητών. 

Οι Ελληνες όμως ερευνητές, αν και έχουν αυξημένο αριθμό επιστημονικών δημοσιεύσεων, δεν προστατεύουν, ούτε και εκμεταλλεύονται ικανοποιητικά τα αποτελέσματα των ερευνών τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι, σε ετήσια βάση, κατατίθενται στον ΟΒΙ, 500 περίπου αιτήσεις για Διπλώματα Ευρεσιτεχνίας (ΔΕ) από Ελληνες καταθέτες. 

Σύμφωνα με στοιχεία από Πανεπιστήμια του εξωτερικού, συστηματική εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων της έρευνας - όπως αυτή προκύπτει από τις Αιτήσεις για ΔΕ - γίνεται σε περιορισμένο βαθμό στις χώρες της ΕΕ, όταν στις ΗΠΑ πρόκειται για κοινή πρακτική. 

Οι περισσότερες αιτήσεις για ΔΕ κατατίθενται στους τομείς τροφίμων, οργανικής χημείας, ιατρικών εφαρμογών και οργάνων (instruments). Τα περισσότερα μάλιστα κέρδη οφείλονται σε λίγες, αλλά αποτελεσματικές τεχνολογίες. 

Προστασία αποτελεσμάτων έρευνας 

Η κα Μυρτώ Λάμπρου, Δικηγόρος από τον Οργανισμό Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας, επεσήμανε ότι η προστασία της καινοτομίας ενισχύει την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων. Ετσι, επιχειρήσεις που διαθέτουν τεχνογνωσία και εκμεταλλεύονται μεθόδους ή προϊόντα κατοχυρωμένα με Διπλώματα Ευρεσιτεχνίας, βρίσκονται σε καλύτερη ανταγωνιστική θέση σε σχέση με άλλες επιχειρήσεις για την επέκταση ή τη διατήρηση των μεριδίων αγοράς τους. 

Τα αποτελέσματα μιας ερευνητικής δραστηριότητας μπορούν να προστατευτούν με Δίπλωμα Ευρεσιτεχνίας, εφόσον συντρέχουν οι ακόλουθες προϋποθέσεις: 

• να έχει προκύψει εφεύρεση, 

• η εφεύρεση να είναι νέα, να μην ανήκει δηλαδή στη στάθμη της τεχνικής (state of the art) (η στάθμη της τεχνικής περιέχει κάθε τι που είναι γνωστό παγκοσμίως από γραπτή ή προφορική περιγραφή ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο, από οποιοδήποτε πρόσωπο, πριν την ημερομηνία κατάθεσης της αίτησης για χορήγηση ΔΕ), 

• να στηρίζεται σε εφευρετική δραστηριότητα (η λύση του τεχνικού προβλήματος να μην προκύπτει με βάση τις υπάρχουσες τεχνικές γνώσεις), και 

• να είναι επιδεικτική βιομηχανικής εφαρμογής (το αντικείμενο της να μπορεί να παραχθεί ή να χρησιμοποιηθεί σε οποιοδήποτε τομέα παραγωγικής δραστηριότητας). 

Προστασία πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωμάτων στην Κοινωνία των Πληροφοριών 

Η Επ. Καθηγήτρια Νομικής Διονυσία Καλλινίκου, από τον Οργανισμό Πνευματικής Ιδιοκτησίας, αναφέρθηκε, μεταξύ άλλων, στο θεσμικό πλαίσιο για την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωμάτων στην Κοινωνία των Πληροφοριών. 

Η κα Καλλινίκου παρουσίασε τις σχετικές Κοινοτικές Οδηγίες, από τις οποίες προκύπτει, μεταξύ άλλων, ότι: α) τα προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών προστατεύονται ως λογοτεχνικά έργα, σύμφωνα με τις διατάξεις της πνευματικής ιδιοκτησίας, και β) όσον αφορά τη νομική προστασία των βάσεων δεδομένων, σύμφωνα με την Οδηγία 96/9 θεσπίζεται ένα νέο sui generis (ειδικής φύσης) οικονομικό δικαίωμα που παρέχει στον κατασκευαστή μιας βάσης δεδομένων, να απαγορεύει την εξαγωγή ή επαναχρησιμοποίηση του συνόλου ή ουσιώδους μέρους του περιεχομένου της βάσης δεδομένων. 

Οπως επεσήμανε μάλιστα η κα Καλλινίκου, η ελληνική νομοθεσία έχει εναρμονισθεί με την Οδηγία 96/9, γεγονός που έχει ιδιαίτερη σημασία για την προστασία των έργων και των επενδύσεων στο νέο περιβάλλον της Κοινωνίας των Πληροφοριών. 

Θα πρέπει επίσης να κυρωθούν οι δύο νέες Συνθήκες WIPO (Παγκόσμιος Οργανισμός Διανοητικής Ιδιοκτησίας) για την πνευματική ιδιοκτησία και τις ερμηνείες-εκτελέσεις και τα φωνογραφήματα, και στη συνέχεια να εναρμονισθεί η ελληνική νομοθεσία με την Πρόταση Οδηγίας για την πνευματική ιδιοκτησία και τα συγγενικά δικαιώματα στην Κοινωνία των Πληροφοριών, όταν ολοκληρωθεί η διαδικασία στα αρμόδια όργανα της Ευρωπαϊκής Ενωσης. 

Ο Παναγιώτης Περάκης, Δικηγόρος, Ανεξάρτητος Εμπειρογνώμονας της Επιτροπής της Ε.Ε. παρουσίασε τα προβλήματα ερμηνείας και εφαρμογής, που προκύπτουν στην αγορά, από τη θέσπιση της υποχρέωσης καταβολής αμοιβής στους δημιουργούς, όταν για την αναπαραγωγή του έργου χρησιμοποιούνται τεχνικά μέσα εγγραφής ήχου και εικόνας (Αρθρο 18, Ν. 2121/93). 

Κατοχύρωση Δικαιωμάτων Πνευματικής και Βιομηχανικής Ιδιοκτήσιας και Ανταγωνιστικότητα Επιχειρήσεων 

Οι ερωτήσεις που τέθηκαν από το ακρoατήριο στους ομιλητές, επικεντρώθηκαν σε προβλήματα που ανακύπτουν κατά τη διάρκεια της κατοχύρωσης των Δικαιωμάτων Πνευματικής και Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας. Ετσι, επισημάνθηκε ότι τα αποτελέσματα ενός ερευνητικού έργου θα πρέπει να κατοχυρωθούν πριν αυτά δημοσιευόνται σε ένα επιστημονικό περιοδικό. Στην περίπτωση μάλιστα δημοσίευσης, το copyright που έχει ο εκδότης αναφέρεται στο δικαίωμα αναπαραγωγής και όχι στη χρήση της επιστημονικής γνώσης. 

Οσον αφορά το κόστος για την κατοχύρωση μιας εφεύρεσης με ΔΕ, αυτό είναι σχετικά μικρό σε εθνικό επίπεδο, αυξάνεται όμως κατά την επέκταση της κατοχύρωσης σε διεθνές επίπεδο. Τα έσοδα από την εκμετάλλευση μιας προστατευόμενης εφεύρεσης μπορούν να αποσβέσουν τα έξοδα μιας έρευνας ή να χρηματοδοτήσουν επόμενες έρευνες. Η προστασία δηλαδή της καινοτομίας με Δίπλωμα Ευρεσιτεχνίας, δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως κόστος για τις επιχειρήσεις, αλλά ως μέσο για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητάς τους. 

Σε κάθε περίπτωση πάντως θα πρέπει να αποφευχθεί η δημιουργία μονοπωλίων που να εκμεταλλεύονται μονοσήμαντα το επιστημονικό έργο. 

Εκθετήριο του IPR-Helpdesk 

Κατά τη διάρκεια της Συνάντησης, λειτούργησε Εκθετήριο του IPR-Helpdesk, στο οποίο γινόταν παρουσίαση και επίδειξη του website του IPR-Helpdesk (εκπαιδευτικοί οδηγοί, online ενημερωτικό δελτίο, κλπ.), καθώς και επίδειξη της υπηρεσίας esp@cenet (βάση δεδομένων, ελεύθερης πρόσβασης σε περισσότερα από 30 εκατομμύρια διπλώματα ευρεσιτεχνίας από όλο τον κόσμο).