O Ευρωπαϊκός Χώρος Έρευνας (ΕΧΕ) αποτελεί μια πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που αποσκοπεί στη διεύρυνση των επιστημονικών και των τεχνολογικών δραστηριοτήτων στην Ευρώπη και στη χάραξη ενιαίας ευρωπαϊκής πολιτικής για την έρευνα. O EXE αποτελεί μια από τις βασικές συνιστώσες της στρατηγικής της Λισαβόνας για την ανάδειξη της οικονομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως την πιο ανταγωνιστική και δυναμική οικονομία της γνώσης στον κόσμο.

Η δημιουργία του ΕΧΕ αναμένεται να συμβάλει καθοριστικά στην αντιμετώπιση βασικών αδυναμιών του ευρωπαϊκού ερευνητικού συστήματος, όπως οι ανεπαρκείς επενδύσεις, η απουσία ευνοϊκού περιβάλλοντος για την έρευνα και την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της, και ο κατακερματισμός των ερευνητικών δραστηριοτήτων με διασπορά των πόρων.

Συγκεκριμένα, η πρωτοβουλία για τον ΕΧΕ στοχεύει στα ακόλουθα:

• στη δημιουργία μιας "εσωτερικής αγοράς" για την έρευνα, ενός χώρου δηλαδή ελεύθερης διακίνησης της γνώσης, των ερευνητών και της τεχνολογίας, με σκοπό την προώθηση των συνεργασιών, την αύξηση της ανταγωνιστικότητας του ευρωπαϊκού ερευνητικού συστήματος και την επίτευξη καλύτερης συνέργειας και αξιοποίησης των διατιθέμενων πόρων
• στην αναδιάρθρωση του ερευνητικού συστήματος, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στον καλύτερο συντονισμό των εθνικών ερευνητικών δραστηριοτήτων και πολιτικών, τόσο μεταξύ τους όσο και με εκείνες της Ένωσης
• στην ανάπτυξη μιας ευρωπαϊκής ερευνητικής πολιτικής που δεν θα περιορίζεται μόνο στη χρηματοδότηση ερευνητικών δραστηριοτήτων, αλλά θα λαμβάνει υπόψη τις εθνικές και ευρωπαϊκές πολιτικές.

Βασικό εργαλείο για την υλοποίηση του ΕΧΕ αποτελεί το 6ο Πρόγραμμα Πλαίσιο για την Έρευνα και την Τεχνολογική Ανάπτυξη (2002-2006), συνολικού προϋπολογισμού 17,5 δισ. ευρώ, το οποίο αναμένεται να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στο συντονισμό των εθνικών ερευνητικών πολιτικών και στη διαμόρφωση ευρύτερων συνεργασιών σε ευρωπαϊκό επίπεδο.