15/01/2013

Η φτώχεια, όπως και αν αυτή ορίζεται ή αντιμετωπίζεται μέσα στον ιστορικό χρόνο, υπήρξε πάντα η αποκλειστική συνοδός της εξουσίας του πλούτου. Αν σήμερα τα οικονομικά και τα στατιστικά μεγέθη την ορίζουν, ανά χώρα και κοινωνία, ως την έλλειψη πόρων για την ικανοποίηση βασικών ανθρώπινων αναγκών, τα μεγέθη αυτά και τα ποιοτικά τους χαρακτηριστικά δεν υπήρξαν πάντα συγκεκριμένα, ούτε επαρκώς διακριτά και μετρήσιμα.

Η αδιαφορία των πλουσίων, ή η φιλανθρωπία και ο ευεργετισμός, συσκότιζε την αόρατη, κρυμμένη ή χωρίς κυρίαρχο λόγο, αλλά πάντα απειλητική πενία κατά την αρχαιότητα. Στη συνέχεια, κατά τους χριστιανικούς χρόνους, μέρος από την εξουσία του πλούτου υιοθέτησε τα κηρύγματα για την παρηγορητική πτωχεία και κοινοκτημοσύνη, δημιουργώντας την αγιοσύνη της εξαθλίωσης και την ενάρετη πενία. Θεωρείται πάντως ως προσφορά και κατάκτηση των Μέσων Χρόνων ο κυρίαρχος θεολογικός αλλά και κοινωνικός λόγος για την πενία που οδήγησε σε πρακτικές ανακούφισης, περίθαλψης των ενδεών και εξαθλιωμένων.

Βέβαια κατά μια άποψη η φτώχεια είναι η κόκκινη σέλα στο άλογο της κάθε εξουσίας και πάνω της κάθεται ο πλούτος που «ευεργετώντας» χαλιναγωγεί. Όταν όμως η χαλιναγώγηση των εξαθλιωμένων δεν ήταν πλέον δυνατή ή όταν οι αόρατοι διεκδικούσαν και γίνονταν ορατός κίνδυνος, καθώς πλήθαιναν κατά εποχές μετά από την αποδιάρθρωση της ευημερίας, η αντίληψη για τους φτωχούς και η αντιμετώπισή τους άλλαζε δραματικά. Προβάλλεται πλέον η πολλαπλή επικινδυνότητα της φτώχειας για την κοινωνία. Η φτώχεια θα θεωρηθεί η μήτρα της επανάστασης και του εγκλήματος. Η νεωτερικότητα, μάλιστα, θα δημιουργήσει αστυνομικά, σωφρονιστικά ή και ανά περίπτωση ανθρωπιστικά συστήματα αντιμετώπισης, οι δε ανακριβείς τρόποι θεώρησης του κοινωνικού αποκλεισμού θα κυριαρχήσουν.

Ταυτόχρονα θα κριθούν ως επιβεβλημένες κάποιες πρόνοιες για την αποδυνάμωση ή αποφυγή των κοινωνικών εκρήξεων. Έτσι αν οι παλαιοί κήρυτταν ότι ο πλούτος μπορεί να δικαιωθεί με την ελεημοσύνη, αλλά και ο φτωχός με την υπομονή, η ιστορία μάς υπενθυμίζει ότι υπάρχουν εποχές, σαν τη δική μας, που τόσο ο πλούτος όσο και η υπομονή εξαντλούνται, με απρόβλεπτες συνέπειες, ώστε να καθίσταται η ενασχόλησή μας με το θέμα ιδιαίτερα επίκαιρη, επείγουσα και χρήσιμη.

Οι μορφωτικές εκδηλώσεις "Επιστήμης Κοινωνίας" πραγματοποιούνται για 12η συνεχή χρονιά στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, στο αμφιθέατρο "Λεωνίδας Ζερβάς" (Βασιλέως Κωνσταντίνου 48, Αθήνα). Τη διοργάνωση του νέου κύκλου ομιλιών έχει το Τμήμα Βυζαντινών Ερευνών (ΚΒΕ) του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών (πρόγραμμα "Καθημερινός και κοινωνικός βίος των Βυζαντινών") και την επιστημονική επιμέλεια, ο κ. Ηλίας Αναγνωστάκης.

Οι ομιλίες θα καλύψουν τα ακόλουθα θέματα:

• Τρίτη, 15 Ιανουαρίου 2013: Φτώχεια και Εξουσία. Εισαγωγική θεώρηση
• Τρίτη, 22 Ιανουαρίου 2013: Πενία στην αρχαιότητα: Ορατός και αόρατος συνοδός της ευμάρειας
• Τρίτη, 29 Ιανουαρίου 2013: Πενία και πλούτος στο Βυζάντιο: μια σκληρή πραγματικότητα και η φιλάνθρωπη μετατόπιση
• Τρίτη, 5 Φεβρουαρίου 2013: Η κοινωνική προστασία των ενδεών στην ελληνοβενετική ανατολή
• Τρίτη, 12 Φεβρουαρίου 2013: Η φτώχεια των πλουσίων ή πολιτική για τους φτωχούς
• Τρίτη, 19 Φεβρουαρίου 2013: Ευημερία και φτώχεια: μια δύσκολη σχέση και οι αναγνώσεις της
• Τρίτη, 26 Φεβρουαρίου 2013: Φτώχεια στα νεότερα χρόνια: η επικινδυνότητα της φτώχειας και τα συστήματα αντιμετώπισής της

Το αναλυτικό πρόγραμμα της εκδήλωσης είναι διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο http://www.eie.gr/epistimiskoinonia/openscience-gr-general.html. Η είσοδος είναι ελεύθερη. Στο τέλος κάθε ομιλίας ακολουθεί συζήτηση μεταξύ κοινού και ομιλητών. Επίσης, χορηγείται βεβαίωση παρακολούθησης για το σύνολο των εκδηλώσεων σε κάθε ενδιαφερόμενο. Οι εκδηλώσεις θα μεταδίδονται και ζωντανά στο διαδίκτυο, στη διεύθυνση http://www.ekt.gr/events/live/. Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να αναζητήσετε στα τηλέφωνα 210 7273501, +516, e-mail: gramma@eie.gr & mkont@eie.gr και στον δικτυακό τόπο http://www.eie.gr/epistimiskoinonia/openscience-gr-general.html.

www.ekt.gr, με πληροφορίες από Εθνικό Ϊδρυμα Ερευνών