06/09/2004

Αμφισβητώντας την ύπαρξή τους για πολλά χρόνια αφού θεωρούσαν ότι ανήκαν στη σφαίρα της φαντασίας, οι επιστήμονες έρχονται πλέον να επιβεβαιώσουν την εμφάνιση θαλάσσιων κυμάτων μεγαλύτερων των 30 μέτρων.

Όλα ξεκίνησαν πριν από τέσσερα χρόνια, όταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να χρηματοδοτήσει το ερευνητικό έργο Maxwave, που είχε ως στόχο να επιβεβαιώσει ότι πραγματικά υπάρχουν γιγάντια κύματα, συμβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο και στο σχεδιασμό ασφαλέστερων πλοίων και υπεράκτιων κατασκευών. Το έργο που χρηματοδοτήθηκε από το 5ο Πρόγραμμα Πλαίσιο, ολοκληρώθηκε στο τέλος του προηγούμενου χρόνου. Νέες ερευνητικές πρωτοβουλίες βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη προκειμένου να διαπιστωθεί εάν είναι εφικτή η πρόβλεψη εμφάνισης τέτοιων κυμάτων μέσω της δημιουργίας ενός μαθηματικού μοντέλου.

Τα τελευταία είκοσι χρόνια, η βύθιση περισσοτέρων από 200 υπέρ-τάνκερ και εμπορευματικών πλοίων μήκους μεγαλύτερου των 200 μέτρων αποδόθηκε σε ακραία καιρικά φαινόμενα που εμφανίστηκαν σε διάφορες περιοχές του πλανήτη. Το 2001, κατά τη διάρκεια μιας εβδομάδας, σε δύο πελώρια κρουαζιερόπλοια που έπλεαν στο Νότιο Ατλαντικό, το Bremen και το Caledonian Star, έσπασαν τα παράθυρα της γέφυρας από κύματα ύψους 30 μέτρων.

Ο υπεύθυνος του ερευνητικού έργου ΔρWolfgang Rosenthal επισημαίνει: "Τα δύο περιστατικά συνέβησαν σε απόσταση μικρότερη των χιλίων χιλιομέτρων. Το ίδιο φαινόμενο θα μπορούσε κάλλιστα να είχε βυθίσει λιγότερο τυχερά πλοία. Κάθε εβδομάδα βυθίζονται δύο πλοία κατά μέσο όρο: οι αιτίες αποδίδονται συνήθως στον "κακό" καιρό, δίχως να διερευνώνται τόσο εξονυχιστικά όπως στα αεροπορικά δυστυχήματα".

Το ραντάρ της πλατφόρμας άντλησης πετρελαίου Goma στη Βόρεια Θάλασσα κατέγραψε κατά τη διάρκεια 12 ετών 466 γιγάντια κύματα, γεγονός που βοήθησε να πειστούν οι επιστήμονες που αμφισβητούσαν μέχρι πρότινος την ύπαρξή τους. Προκειμένου να επικυρώσουν τις παρατηρήσεις τους και να καταγράψουν για πρώτη φορά γιγάντια κύματα σε παγκόσμια κλίμακα, οι ερευνητές του έργου Maxwave άρχισαν να χρησιμοποιούν δεδομένα που προέρχονταν από τους γεωεπισκοπικούς δορυφόρους ERS της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος (ESA).

Οι δορυφόροι ERS καθώς περνούν πάνω από τους ωκεανούς συλλέγουν εικόνες επιφανείας, που καλύπτουν έκταση 5 επί 10 χιλιομέτρων και έχουν ευκρίνεια 10 μέτρων. Η ESA παρείχε στους ερευνητές 30 χιλιάδες φωτογραφίες, που αφορούσαν διάστημα τριών εβδομάδων και περιελάμβαναν τη χρονική περίοδο που συνέβησαν τα περιστατικά με τα δύο κρουαζιερόπλοια. Η επεξεργασία και ανάλυση των φωτογραφιών πραγματοποιήθηκε από το Γερμανικό Κέντρο Αεροναυτικής και Διαστήματος.

Η ανάλυση των εικόνων αποκάλυψε την ύπαρξη, κατά τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, περισσότερων από 10 μεμονωμένων γιγάντιων κυμάτων ύψους μεγαλύτερου των 25 μέτρων. "Έχοντας πλέον αποδείξει ότι υπάρχουν σε μεγαλύτερο αριθμό από ό,τι κάποιος θα περίμενε, ο επόμενος στόχος είναι να διαπιστώσουμε εάν μπορούν να προβλεφθούν" υπογραμμίζει ο Δρ Rosenthal. Για αυτόν το λόγο, βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη μια νέα επιστημονική πρωτοβουλία με την ονομασία WaveAtlas που έχει ως στόχο τη δημιουργία ενός παγκόσμιου άτλαντα γιγάντιων κυμάτων και την πραγματοποίηση στατιστικών αναλύσεων.

Το ερευνητικό έργο που συντονίζεται από την καθηγήτρια του Πανεπιστημίου του Μαϊάμι, Δρ Susanne Lehner, θα χρησιμοποιεί επίσης δεδομένα από τους δύο δορυφόρους ERS της ESA."Μόνο οι γεωεπισκοπικοί δορυφόροι μπορούν να παρέχουν αξιόπιστα στοιχεία που απαιτούνται για τη στατιστική ανάλυση των ωκεανών, επειδή μπορούν να ανιχνεύσουν μέσα από τα σύννεφα και στο σκοτάδι. Για αυτόν το λόγο, οι φωτογραφίες από γεωεπισκοπικούς δορυφόρους αποτελούν τη μοναδική διαθέσιμη πληροφορία κατά τη διάρκεια καταιγίδων" εξηγεί η Δρ Lehner.

Ήδη οι επιστήμονες έχουν αρχίσει να αντιλαμβάνονται τις αιτίες δημιουργίας των γιγάντιων κυμάτων. Το φαινόμενο δείχνει να δημιουργείται σε σημεία όπου "συνήθη" κύματα συναντιόνται με ωκεάνια ρεύματα και δίνες. Πιστεύεται ότι η δύναμη που έχουν τα ωκεάνια ρεύματα συγκεντρώνει την κινητική ενέργεια των κυμάτων, δημιουργώντας μεγαλύτερα κύματα. Αυτή η διαδικασία έχει παρατηρηθεί στην ανατολική ακτή της Νοτίου Αφρικής, όπως επίσης και στο ρεύμα του Κόλπου του Μεξικού στο Βόρειο Ατλαντικό.

Παρόλο που οι επιστήμονες πιστεύουν ότι τα καιρικά μέτωπα ενδέχεται να παίζουν ρόλο στη δημιουργία του φαινομένου, το γεγονός ότι γιγάντια κύματα έχουν παρατηρηθεί και σε γεωγραφικά σημεία που βρίσκονται μακριά από τα ωκεάνια ρεύματα αφήνει αρκετά ερωτήματα αναπάντητα. "Γνωρίζουμε μερικές από τις αιτίες δημιουργίας των γιγάντιων κυμάτων αλλά δεν τις γνωρίζουμε όλες" συμπεραίνει ο Δρ Rosenthal.

www.ekt.gr, με πληροφορίες από Cordis

Επιμέλεια: Βασίλης Ντίνος