19/10/2006

Προτάσεις για την αναδιοργάνωση του συστήματος επιστημονικών δημοσιεύσεων στην Ευρώπη ανακοίνωσε πρόσφατα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με βάση τα αποτελέσματα δημόσιας διαβούλευσης που πραγματοποιήθηκε με θέμα την οικονομική και τεχνική εξέλιξη της σχετικής αγοράς. Στη διαβούλευση συμμετείχαν περίπου 174 φορείς που είχαν τη δυνατότητα να ανταλλάξουν απόψεις σχετικά με την πρόσβαση, την ποιότητα και τη διατήρηση των επιστημονικών δημοσιεύσεων στον ευρωπαϊκό χώρο. Οι περισσότεροι φορείς ανταποκρίθηκαν θετικά στις προτάσεις της Επιτροπής, ενώ επιφυλάξεις για την ανάγκη αλλαγής του υφιστάμενου συστήματος εκφράστηκαν από ορισμένους εκδότες.

Κύρια πρόταση της Επιτροπής είναι η ανοιχτή πρόσβαση σε αποτελέσματα έρευνας που έχει υλοποιηθεί με δημόσια χρηματοδότηση, δηλαδή, η διάθεση επιστημονικών άρθρων μέσω ηλεκτρονικών διαλειτουργικών αποθετηρίων, άμεσα ή μετά από κάποιο συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.

Οι αντιδράσεις στην πρόταση αυτή προέρχονται, τόσο από τους εκδοτικούς οίκους που θα ζημιωθούν οικονομικά, αφού τα επιστημονικά περιοδικά είναι μέχρι σήμερα συνδρομητικά, όσο και από φορείς που υποστηρίζουν ότι η δημόσια δαπάνη που απαιτείται για την ανάπτυξη και λειτουργία των αποθετηρίων είναι μεγάλη, ενώ το αντίστοιχο ενδιαφέρον του κοινού μικρό. Εξάλλου, το υπάρχον σύστημα λειτουργεί αποτελεσματικά και, τυχόν γρήγορες αλλαγές μπορεί να το επηρεάσουν αρνητικά. Θα πρέπει, λοιπόν, αφενός, να διαμορφωθεί ένα επιχειρηματικό μοντέλο που να συνδυάζει ελεύθερα διαθέσιμα άρθρα και συνδρομητικές επιστημονικές δημοσιεύσεις, και, αφετέρου, να προσδιοριστούν με σαφήνεια οι εθνικοί πόροι για τη χρηματοδότηση των υποδομών ανοιχτής πρόσβασης.

Όσον αφορά το περιεχόμενο των επιστημονικών δημοσιεύσεων, οι συμμετέχοντες συμφωνούν στην ανάγκη διασφάλισης της ποιότητας, διαφωνούν, όμως, ως προς τα μέσα και τους τρόπους αξιολόγησης και πιστοποίησης. Οι υποστηρικτές του υπάρχοντος συστήματος υπογραμμίζουν πως οι εκδοτικοί οίκοι διαθέτουν αξιοπιστία και κύρος λόγω της μακρόχρονης παρουσίας τους στο χώρο, ενώ οι υπόλοιποι θεωρούν πως η πρακτική της αξιολόγησης των άρθρων από κριτές δεν ανταποκρίνεται στο γρήγορα εξελισσόμενο και πολυδιάστατο κόσμο της επιστήμης.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της διαβούλευσης, η διατήρηση των επιστημονικών δημοσιεύσεων πρέπει να γίνεται σε συνεργασία με όλους τους εθνικούς φορείς που εμπλέκονται, με ιδιαίτερη έμφαση στους δημόσιους φορείς ως πυλωρούς της επιστημονικής πληροφόρησης. Προτείνεται επίσης ο συντονισμός των αρμόδιων φορέων σε ευρωπαϊκό επίπεδο, είτε διαμορφώνοντας έναν "Ευρωπαϊκό Κώδικα για την ανοιχτή πρόσβαση στη γνώση που παράγεται με δημόσιους πόρους", είτε συνδέοντας τις σχετικές δράσεις με ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες όπως η "i2010 Digital Libraries Initiative".

Οι Γενικές Διευθύνσεις "Έρευνα" και "Κοινωνία της Πληροφορίας και Μέσα Ενημέρωσης" αναμένεται να δημοσιεύσουν σύντομα κοινή ανακοίνωση για την ανοιχτή πρόσβαση και τη διάδοση της επιστημονικής πληροφόρησης. Θέματα που αναμένεται να εξεταστούν στο μέλλον είναι η διαμόρφωση όρων για τα πνευματικά δικαιώματα (copyright), η οικονομική ανάλυση των εναλλακτικών μεθόδων διάδοσης της πληροφορίας, οι τεχνολογικές εξελίξεις, καθώς και η προοπτική συγκρότησης μια συμβουλευτικής επιτροπής για τα θέματα αυτά.

www.ekt.gr, με πληροφορίες από ΕυρωπαΪκή Επιτροπή