17/11/2004

Σε χαιρετισμό του, ο Υπουργός Ανάπτυξης, κ. Δημήτρης Σιούφας, τόνισε την έμφαση που δίνει το υπουργείο στην έρευνα, την τεχνολογία, την ανθρώπινη δημιουργικότητα, την πνευματική δραστηριότητα που αποσκοπεί στην ανάπτυξη και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής.

Στην ανάγκη αναβάθμισης του θεσμικού πλαισίου αναφέρθηκε ο Γενικός Γραμματέας Έρευνας και Τεχνολογίας, καθ. Ιωάννης Τσουκαλάς, o oποίος επισήμανε την ανάγκη για ένα πιο λειτουργικό, λιγότερο γραφειοκρατικό και αποτελεσματικότερο πλαίσιο που θα επιτρέπει τη μετατροπή του επινοήματος ενός ανθρώπου ή μιας ομάδας ανθρώπων σε αγαθό για όλους.

Συνολικά βραβεύτηκαν οκτώ ευρεσιτεχνίες που αφορούσαν αιτήσεις Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας των τελευταίων πέντε χρόνων. Η αξιολόγηση έγινε από επιτροπή εμπειρογνωμόνων, με πρόεδρο τον καθηγητή Εμμανουήλ Κούκιο από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Στις πέντε πρώτες εφευρέσεις η τιμητική διάκριση συνοδεύτηκε από χρηματική ενίσχυση (10.000 ευρώ στο πρώτο βραβείο, 6.000 ευρώ στο δεύτερο και 3.000 ευρώ σε κάθε τρίτο βραβείο). Ακολουθεί μια συνοπτική παρουσίαση των εφευρέσεων που βραβεύθηκαν.

Ακολουθεί μια συνοπτική παρουσίαση των εφευρέσεων που βραβεύθηκαν.

Α' Βραβείο
Τριπλό υβριδικό ηλιακό σύστημα συγκεντρωτικού τύπου για την ταυτόχρονη παραγωγή ηλεκτρικής, θερμικής και ψυκτικής ενέργειας
Εφευρέτης: Α. Παπαδόπουλος (Μηχανολόγος/Ηλεκτρολόγος Μηχανικός)

Η εφεύρεση αφορά την κατασκευή ενός ηλιακού θερμοσίφωνα, ο οποίος εκτός από ζεστό νερό παράγει και ηλεκτρική ενέργεια στο ίδιο περίπου κόστος με εκείνο του συμβατικού θερμοσίφωνα.

Πρόκειται για το υβριδικό φωτοβολταϊκό σύστημα ΠΡΩΤΕΑΣ Α, το οποίο στηρίζεται στην ανάπτυξη ενός καινοτομικού συστήματος συγκέντρωσης της ηλιακής ακτινοβολίας σε ειδικές φωτοβολταϊκές κυψελίδες, χρησιμοποιώντας κάτοπτρα ολικής ανάκλασης από κοινό άχρωμο γυαλί. Τα κάτοπτρα έχουν απεριόριστο χρόνο ζωής και μπορούν να παραχθούν μαζικά, με πολύ μικρό κόστος, από υπάρχουσες αυτοματοποιημένες εγκαταστάσεις παραγωγής γυαλιού με εκτύπωση. Βασικό πλεονέκτημα του συστήματος είναι η καθαρή παραγωγή ενέργειας, χωρίς ρύπανση του περιβάλλοντος.

Μια μεγαλύτερη έκδοση του ΠΡΩΤΕΑ Α, σε συνδυασμό με αντλίες θερμότητας, μπορεί να δώσει ταυτόχρονα κλιματισμό, υλοποιώντας έτσι την ιδέα της ενεργειακά ανεξάρτητης κατοικίας (ΠΡΩΤΕΑΣ Β). Τα βιομηχανικά πρότυπα των ΠΡΩΤΕΑ Α και Β, τα οποία κατασκευάζονται στο πλαίσιο ευρωπαϊκού προγράμματος, αναμένονται στο τέλος του 2004.

Β' Βραβείο
Μία αυτόματη διαδικασία για αξιόπιστη και ασφαλή δημιουργία και διανομή κβαντικών κλειδιών
Εφευρέτες: Ι. Βρεττάρος (Φυσικός, υπεύθυνος ηλεκτρονικής μάθησης στο Εργαστήριο Δικτυακών Εφαρμογών και Πολυμέσων στο ΕΚΕΦΕ "Δημόκριτος"), Ι. Μπακόπουλος (Mαθηματικός, μεταπτυχιακός υπότροφος ΕΚΕΦΕ "Δημόκριτος"), Α. Δρίγκας (Ηλεκτρολόγος Μηχανικός, υπεύθυνος του Τμήματος Τεχνολογικών Εφαρμογών του ΕΚΕΦΕ "Δημόκριτος")

Οι κβαντικές μέθοδοι δημιουργίας και διανομής κρυπτογραφικών κλειδαρίθμων "μίας χρήσης" αποτελούν μια καινοτομία που επιτρέπει την ασφαλή και αξιόπιστη επικοινωνία σε περιβάλλον ψηφιακών δικτύων μεταφοράς πληροφοριών. Πρόκειται για μια εφαρμογή ρομποτικής και αυτοματισμού, βασισμένη στην παρατήρηση ότι κάθε πρωτόκολλο κβαντικής δημιουργίας και διανομής κρυπτογραφικών κλειδαρίθμων αποτελεί στην ουσία έναν αλγόριθμο.

Η εγκατάσταση, ο έλεγχος και η λειτουργία του συστήματος επικοινωνιών ανάμεσα σε δύο χρήστες Α και Β εκτελούνται αποκλειστικά από ένα δίκτυο υπολογιστικών συστημάτων, τους ελεγκτές (controllers). Το σύστημα εγκαθιστά την επικοινωνία παρέχοντας τη δυνατότητα ανταλλαγής "κβάντων" πληροφορίας (qubits), με κάποια από τις αναγνωρισμένες μεθόδους, ενώ ελέγχει και επιβεβαιώνει την αυθεντικότητα και την αποκλειστικότητα των δημιουργούμενων κλειδαρίθμων, εξασφαλίζοντας τους χρήστες από απόπειρες υποκλοπής. Επιπλέον, το σύστημα εκτελεί όλες τις λειτουργίες για την ασφαλή, αξιόπιστη και άνετη καθημερινή επικοινωνία μεταξύ δύο χρηστών, οι οποίοι δεν γνωρίζουν καν τον χρησιμοποιούμενο κβαντικό κλειδάριθμο.

Με τη χρήση μαθηματικών μεθόδων προσομοίωσης μεθόδων υποκλοπής, το σύστημα μπορεί να προσαρμοστεί για να αντιδρά σε συγκεκριμένες μορφές των μεθόδων αυτών και σε διαδικασίες παραπλάνησης και παγίδευσης υποκλοπέων.

Γ' Βραβείο
Μη-πεπτιδικοί μιμητές της δραστικής αλληλουχίας S42FLLR46 του υποδοχέα της θρομβίνης για τη θεραπεία της θρόμβωσης και του καρκίνου
Εφευρέτες: Ι. Ματσούκας (Καθηγητής Χημείας, Παν/μιο Πατρών), Μ. Μαραγκουδάκις (Ομότιμος Καθηγητής Ιατρικής, Παν/μιο Πατρών), Δ. Βλαχάκος (Επίκουρος Καθηγητής Ιατρικής Σχολής, Παν/μιο Αθηνών), Κ. Αλεξόπουλος (Χημικός, Υπεύθυνος Ορολογικού Ελέγχου του Τμήματος Αιμοδοσίας του Περιφερειακού Νοσοκομείου Πατρών "Ο Αγ. Ανδρέας")

Η εφεύρεση αφορά νέες μη πεπτιδικές ενώσεις (μιμητές πεπτιδίων), οι οποίες βασίζονται σε μια πεπτιδική αλληλουχία του υποδοχέα της θρομβίνης και σε νέες μεθόδους σύνθεσης των ενώσεων αυτών. Οι ενώσεις αυτές δρουν ως ανταγωνιστές σε μια ποικιλία κυττάρων, όπως ενδοθηλιακά κύτταρα, αιμοπετάλια, αγγειακά κύτταρα λείων μυϊκών μυών και καρκινικά κύτταρα. Οι ουσίες αυτές είναι χρήσιμες για την αντιμετώπιση της θρόμβωσης και των καρδιαγγειακών παθήσεων, όπως και για τη ρύθμιση της αγγειογένεσης για τη θεραπεία του καρκίνου και της επούλωσης των πληγών.

Η έρευνα εστιάστηκε στη μελέτη της θρομβίνης, μιας πρωτεΐνης που εμπλέκεται τόσο στη θρόμβωση όσο και στην αγγειογένεση, τη δημιουργία δηλαδή νέων αγγείων, μια διαδικασία ζωτική για την ανάπτυξη και τη μετάσταση των κακοηθών όγκων. Οι προσπάθειες των επιστημόνων αφορούσαν τη δημιουργία αντιαγγειογενετικών ενώσεων, δηλαδή ενώσεων που οδηγούν τον καρκινικό όγκο σε εξαφάνιση.

Γνωρίζοντας το δραστικό τμήμα της θρομβίνης, ενός πενταπεπτιδίου του υποδοχέα της, οι Έλληνες ερευνητές δημιούργησαν ενώσεις που μιμούνται τα χαρακτηριστικά αυτού του τμήματος. Δημιούργησαν, δηλαδή, μιμητές των πεπτιδίων, μια νέα γενιά φαρμακευτικών προϊόντων με λιγότερες παρενέργειες από αυτές των πεπτιδίων.

Στο πλαίσιο της έρευνας προκλήθηκε καρκίνος στα πειραματόζωα και μελετήθηκε αν και κατά πόσον οι νέες αυτές ενώσεις οδήγησαν σε συρρίκνωση τους καρκινικούς όγκους. Μέχρι στιγμής έχει μελετηθεί η αποτελεσματικότητα της μεθόδου σε καρκίνο του πνεύμονα και τα πρώτα αποτελέσματα ήταν ενθαρρυντικά.

Γ' Βραβείο
Μετρητής ροής αερίων και ειδικά σχεδιασμένη συσκευασία για χρήση σε ιατρικό εξοπλισμό για αναπνευστικό έλεγχο
Εφευρέτες: Α. Νασιοπούλου (Διευθύντρια Ινστιτούτου Μικροηλεκτρονικής του ΕΚΕΦΕ "Δημόκριτος"), Γ. Καλτσάς (Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Ηλεκτρονικής ΤΕΙ Αθηνών)

Η ευρεσιτεχνία αφορά ένα σύστημα ροής μαζί με τη συσκευασία του, σχεδιασμένο για την ακριβή μέτρηση της ροής για ιατρικές εφαρμογές σε εξοπλισμό αναπνευστικού ελέγχου. Στις περισσότερες ιατρικές εφαρμογές, όπως για παράδειγμα στον έλεγχο της αναπνοής, είναι πολύ σημαντικό να καθοριστεί η εισπνοή και η εκπνοή του ασθενούς. Κατά συνέπεια, χρειάζεται ένας αισθητήρας ικανός να μετρά και τις δύο κατευθύνσεις της ροής.

Η εφαρμογή χρησιμοποιεί έναν ολοκληρωμένο αισθητήρα ροής, με βάση το πυρίτιο, ο οποίος αναπτύχθηκε στο Ινστιτούτο Μικροηλεκτρονικής του ΕΚΕΦΕ "Δημόκριτος". Ο αισθητήρας αποτελείται από μια θερμαντική αντίσταση και δύο σειρές θερμοστοιχείων εκατέρωθεν αυτής, όπου οι θερμές επαφές των θερμοστοιχείων και η θερμαντική αντίσταση βρίσκονται πάνω σε στρώμα πορώδους πυριτίου, το οποίο παρέχει τοπική θερμική μόνωση από το υπόστρωμα του μονοκρυσταλλικού πυριτίου. Η κατεύθυνση της ροής είναι κάθετη στη θερμαντική αντίσταση και, λόγω συμμετρίας, μπορούν να μετρηθούν και οι δύο κατευθύνσεις της ροής. Πρόκειται για έναν χαμηλού κόστους αισθητήρα, ο οποίος όμως παρέχει υψηλή ευαισθησία και ακρίβεια.

Το σύστημα με τον αισθητήρα ροής για σύστημα ελέγχου αναπνοής προωθείται εμπορικά μέσω της εταιρείας THEON SENSORS SA (http://www.theon.com/).

Γ' Βραβείο
Στροφορμοσκόπιο
Εφευρέτης: Δ. Τσαούσης (Φυσικός, Σχολικός Σύμβουλος Καθηγητών Φυσικών Επιστημών στους νομούς Ιωαννίνων και Κέρκυρας)

Η συσκευή σχεδιάστηκε με βάση το γνωστό πείραμα κατά το οποίο ένας μαθητής κρατά κατακόρυφα έναν περιστρεφόμενο τροχό, ενώ αυτός κάθεται σε περιστρεφόμενο κάθισμα. Ο μαθητής και το κάθισμα αρχικά ακινητούν, ενώ ο τροχός περιστρέφεται με τον άξονά του κατακόρυφο. Η αντιστροφή του τροχού συνεπάγεται την περιστροφή του μαθητή και του καθίσματος λόγω της διατήρησης της στροφορμής.

Η συσκευή έχει χαμηλό κόστος κατασκευής, είναι εύχρηστη, μικρών διαστάσεων, μικρού βάρους, απολύτως ακίνδυνη στη χρήση της και κάνει άμεσα κατανοητό στους μαθητές το νόμο της διατήρησης της στροφορμής και τη μεταβολή της στροφορμής λόγω εξωτερικής ροπής. Επίσης, το στροφορμοσκόπιο μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε εργαστηριακές ασκήσεις μεταβολής της στροφορμής, σε ασκήσεις μέτρησης ροπής αδράνειας ενός δίσκου αλλά και σε ασκήσεις κινητικής ενέργειας λόγω περιστροφής.

Περισσότερες πληροφορίες για το στροφορμοσκόπιο και τον τρόπο λειτουργίας του παρέχονται στην ιστοσελίδα http://www.epyna.gr/modules.php?name=News &file=article&sid=918

Έπαινος
Αξονικός κινητήρας εσωτερικής καύσεως
Εφευρέτης: B. Δήμος (Πολιτικός Μηχανικός)

Ο αξονικός κινητήρας εσωτερικής καύσεως έχει ένα κεντρικό στρεφόμενο ευθύγραμμο άξονα, τον ΣΤΡΟΦΕΑ, περιμετρικά του οποίου είναι τοποθετημένοι οι κύλινδροι σε διάταξη κανονικού πολυγώνου. Λόγω της μορφής του τροχιοσφονδύλου του ΣΤΡΟΦΕΑ, παράγεται έργο εξ εκτονώσεως επιλεκτικά, ενώ με τη χρήση του ρυθμιστικού σφονδύλου αυτού επιτυγχάνεται συγχρόνως και η μεταβολή της σχέσης συμπιέσεως του καυσίμου. Η λειτουργία των βαλβίδων ρυθμίζεται απ? ευθείας από τον ΣΤΡΟΦΕΑ, ο οποίος, με τα έκκεντρα του εκκεντροσφονδύλου, ανοίγει διαδοχικά τις βαλβίδες όλων των κυλίνδρων, κατά την έννοια μιας πλήρους περιστροφής.

Ο 4-χρονος αξονικός κινητήρας έχει ισχυρή δομή λόγω της συμπαγούς μορφής του ΣΤΡΟΦΕΑ και του εξωτερικού του περιβλήματος, ενώ, ανάλογα με το μέγεθός του, αποδίδει πολλαπλάσια ροπή στρέψεως για δεδομένο αριθμό στροφών και δεδομένη ισχύ, σε σχέση με τον κλασικό κινητήρα με στροφαλοφόρο άξονα. Τα όρια αυτά διευρύνονται συνεχώς με τη χρήση της μεταβλητής σχέσης συμπίεσης του εισαγόμενου καυσίμου και του ειδικά διαμορφωμένου τροχιοσφονδύλου.

Επίσης, λόγω της δυνατότητας μεταβολής της σχέσης συμπίεσης, μπορούν να χρησιμοποιηθούν διαφορετικά καύσιμα υλικά, με προσθήκες μόνο στα εξωτερικά βοηθητικά συστήματα του κινητήρα. Το κόστος κατασκευής και η συντήρηση του αξονικού κινητήρα είναι αρκετά μικρότερα σε σύγκριση με αυτά του κλασικού κινητήρα.

Έπαινος
Αυτοκαθαριζόμενο φίλτρο
Εφευρέτης: Α. Δερμιτζάκης (Μηχανολόγος Μηχανικός)

Η ευρεσιτεχνία αφορά ένα σύστημα φιλτραρίσματος υγρών με βασικό κλωβό καθαρισμού, που αποτελείται από επάλληλους άκαμπτους πλαστικούς διαχωριστικούς δίσκους τοποθετημένους σε σταθερή απόσταση ο ένας πάνω από τον άλλον. Αντίστοιχα, ισάριθμοι ελαστικοί δίσκοι που καταλήγουν σε ένα περιφερειακό δακτύλιο ημικυκλικής περίπου διατομής τοποθετούνται στα κενά διαστήματα ανάμεσά τους. Τόσο οι άκαμπτοι όσο και οι εύκαμπτοι δίσκοι είναι διάτρητοι στο εσωτερικό τους.

Το ακάθαρτο υγρό με τις φερτές ύλες εισέρχεται από την εξωτερική επιφάνεια του κλωβού και εξέρχεται φιλτραρισμένο από το εσωτερικό του. Το φιλτράρισμα διενεργείται στις περιφερειακές επιφάνειες επαφής μεταξύ των άκαμπτων και των ελαστικών δίσκων.

Ο καθαρισμός επιτυγχάνεται αυτόματα τόσο κατά τη διακοπή όσο και κατά την έναρξη λειτουργίας του φίλτρου με μηχανική απόξεση των φερτών υλών, που παραμένουν στις επιφάνειες φιλτραρίσματος. Η μηχανική αυτή απόξεση επιτυγχάνεται με τη σχετική κίνηση που προκαλείται αυτόματα μεταξύ άκαμπτων και ελαστικών δίσκων σε κάθε μεταβολή της ροής και, κατά συνέπεια, των πιέσεων μεταξύ της κοίλης και της κυρτής επιφάνειας του ελαστικού περιφερειακού δακτυλίου. Η απομάκρυνση των φερτών ακάθαρτων υλών από τον κλωβό και το δίκτυο επιτυγχάνεται αυτόματα με ή χωρίς τη διακοπή της λειτουργίας του φίλτρου, με στιγμιαίο άνοιγμα και κλείσιμο ορισμένων αποφρακτικών δικλείδων.

Έπαινος
Μέθοδος παραγωγής διαγονιδιακών οργανισμών με τη χρήση μεταθετών στοιχείων
Εφευρέτες: Χ. Σαββάκης (Καθηγητής Μοριακής Γενετικής στο Παν/μιο Κρήτης), F. Grosveld (Καθηγητής Κυτταρικής Βιολογίας και Γενετικής στο Πανεπιστήμιο Erasmus του Ρότερνταμ Ολλανδίας)

Η ευρεσιτεχνία αφορά μέθοδο παραγωγής διαγονιδιακών οργανισμών μέσω διασταύρωσης δύο οργανισμών, εκ των οποίων ο ένας περιέχει, κατά προτίμηση μέσω γενετικού μετασχηματισμού, ένα ή περισσότερα αντίγραφα ενός μεταθετού γενετικού στοιχείου (γονίδιο που μετακινείται από θέση σε θέση στα χρωμοσώματα) και ο άλλος περιέχει, κατά προτίμηση μέσω γενετικού μετασχηματισμού, ένα ή περισσότερα αντίγραφα του γονιδίου της ομόλογης τρανσποζάσης. Ως παράδειγμα παρουσιάζεται το μεταθετό γενετικό στοιχείο "Μίνως", το οποίο είναι μέλος μιας μεγάλης οικογένειας τέτοιων στοιχείων που παρασιτούν στο DNA ίσως όλων των γνωστών οργανισμών. Το "Μίνως" ανακαλύφθηκε και απομονώθηκε στο Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) από ένα είδος του εντόμου δροσόφιλα και δεν παρασιτεί στο DNA του ανθρώπου.

Περισσότερες πληροφορίες για το μεταθετό στοιχείο "Μίνως" και την εμπορική του αξιοποίηση παρέχονται στο δικτυακό τόπο της εταιρείας βιοτεχνολογίας Minos BioSystems Ltd, που λειτουργεί ως spin-off εταιρεία του Ινστιτούτου Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας του ΙΤΕ: http://www.minosbiosystems.com